อาหารสำหรับผู้ป่วยที่เป็นความดันโลหิตสูง |
| ประเทศไทยได้มีการแนะนำอาหารหรือสมุนไพรเพื่อลดระดับความดันโลหิต เช่นการรับประทานกระเทียม ใบขึ่นช่าย หญ้าหนวดแมว หรืออีกหลายอย่าง แต่ยังไม่ได้มีการทดลองเชิงวิทยาศาสตร์ เมื่อเร็ว ๆ นี้ได้มีการวิจัยบทบาทของอาหารต่อความดันโลหิตท ี่เรียกว่า "The Approaches Dieatary Stop Hypertension" เป็นการศึกษาแผนการรับประทานอาหารร่วมกับการรับประทานอาหารที่มีเกลือต่ำ ซึ่งให้ผลดีต่อการรักษาความดันโลหิตสูง และยังป้องกันความดันโลหิต บทความนี้เป็นของต่างประเทศ ผู้เขียนจะไม่เปลี่ยนแปลงสูตรอาหาร ที่กล่าวไว้ ผู้อ่านต้องปรับเปลี่ยนสูตรอาหารให้สอดคล้องกับผลการวิจัย |
| ความดันโลหิตคืออะไร |
| ความดันโลหิตเป็นแรงดันของเลือดที่กระทำต่อผนังหลอดเลือด จะวัดออกมาเป็นค่ามิลิเมตร ปรอทการวัดความดันจะวัดออกมา สองค่าคือ ค่าตัวบนหรือที่เรียกว่า Systolic เป็นความดันโลหิตขณะที่หัวใจบีบตัว ส่วน Diastolic เป็นความดันตัวล่าง เป็นความดันโลหิตขณะที่ หัวใจคลายตัว ความดันโลหิตของคนเราจะขึ้นๆลงๆ เวลาหลับความดันโลหิตจะต่ำกว่าเวลาตื่นเต้น เวลาตกใจ กลัว ดีใจ เครียด เหนื่อย ความดันโลหิตจะสูงขึ้น ความดันโลหิตที่สูงไม่ยอมลงเรียกความดันโลหิตสูง ความดันโลหิตสูงจะมีผลเสียต่อร่างกายคือ คนที่เป็นความดันโลหิตสูงอาจจะไม่มีอาการ แต่หากไม่รักษาจะทำให้หัวใจโต และหัวใจวายในที่สุด ผลจากความดันก็ทำให้หลอดเลือดแดงแข็งเลือดไปเลี้ยงอวัยวะต่างไม่พอก็ทำให้ เกิดโรคกับอวัยวะนั้น เช่นโรคไต โรคหลอดเลือดสมอง โรคหัวใจ เราสามารถที่จะควบคุมความดันโลหิตโดยวิธีการดังนี้ |
|
ตารางแสดงระดับความดันโลหิตของผู้ใหญ่ | ||||
ระดับความรุนแรง | ความดันSystolic มม.ปรอท | Diastolic มม.ปรอท | วิธีการปฏิบัติตัว | |
| ปกติ | <120 div="div"> | และ | <80 div="div"> | ความดันโลหิตของคุณปกติ |
| Prehypertension | 120-139 | หรือ | 80-89 | ความดันโลหิตของคุณอาจจะมีปัญหา ให้คุมน้ำหนัก ออกกำลังกาย รับประทานอาหารคุณภาพ งดสุรา |
| Hypertension | >140 | หรือ | >90 | ปรึกษาแพทย์ |
| อาหาร DASH คืออะไร |
| เป็นที่ทราบกันดีว่าระดับความดันโลหิตที่สูงกว่า 120/80 มมปรอทจะทำให้เกิดโรคแทรกซ้อนได้มาก ยิ่งความดันโลหิตยิ่งสูงยิ่งเกิดโรคแทรกได้มาก ก่อนหน้านี้ก็มีความสนใจในเรื่องของสารอาหารต่อระดับความดันโลหิต แต่จะสนใจสารอาหารเป็นชนิดๆ เช่น แคลเซี่ยม โปแทสเซียม เป็นต้นการทดลองจะทำโดยการให้วิตามินเสริม สมาคมโรคหัวใจ และหลอดเลือดของประเทศอเมริกาได้มีการทดลองที่เรียกว่า DASH พบว่าหากรับประทานอาหารที่มีไขมันอิ่มตัว{saturated fat} ต่ำ อาหารไขมันต่ำ และมีผักผลไม้มาก โดยเน้นอาหารพวกธัญพืช ปลา นมไขมันต่ำ ถั่ว โดยหลีกเลี่ยงเนื้อแดง น้ำตาล เครื่องดื่มที่มีรสหวานจะทำให้ระดับความดันโลหิตลดลง การทดลองจะแบ่งคนไข้เป็นสามกลุ่ม กลุ่มแรกรับประทานอาหารปกติ กลุ่มที่สองรับประทานอาหารปกติแต่เพิ่มพวกผักและผลไม้ สาวนกลุ่มที่สามรับประทานอาหาร DASH แต่ละกลุ่มรับประทานเกลือเท่ากัน หลังจากรับประทานอาหารไปสองสัปดาห์ก็พบว่ากลุ่มที่รับประทานผักและผลไม้ และกลุ่มรับประทานอาหารDASH มีระดับความดันโลหิตลดลงชัดเจน ยังมีการทดลองเพิ่มเติมโดยการให้รับประทาเกลือต่ำ พบว่าระดับความดันโลหิตลดลงทั้งสามกลุ่ม สำหรับกลุ่มที่รับประทานอาหาร DASH จะมีระดับความดันโลหิตลดลงมากที่สุดโดยเฉพาะเมื่อรับประทานเกลือน้อยกว่า 1500 มิลิกรัม |
| ส่วนประกอบของอาหาร DASH |
| ตารางข้างล่างจะแสดงสัดส่วนของชนิดอาหารที่มีพลังงานเท่ากับ 2000 กิโลแคลอรี |
ชนิดของอาหาร | ปริมาณที่ประทาน (ส่วน) | ปริมาณอาหารหนึ่งส่วน | ตัวอย่างอาหาร | แหล่งของสารอาหาร |
| ธัญพืช | 7-8 (วันหนึ่งจะรับประทาน ข้าวไม่เกิน 7-8 ทัพพี แบ่ง 3 มื้อ) | ขนมปัง 1 ชิ้น corn flag 1 ถ้วยตวง (ข้าวสุก ครึ่งถ้วย หรือ 1 ทัพพี หรือ มะหมี่ 1 ก้อน หรือขนมจีน 1 จับ) | ขนมปัง whole wheat, cereals crackers, pop corn (ข้าว มะหมี่ ขนมจีน วุ้นเส้น) | เป็นแหล่งให้พลังงาน และใยอาหาร |
| ผัก | 4-5 | ผักสด 1 ถ้วย ผักสุก ครึ่งถ้วย น้ำผัก 240 มม. | มะเขือเทศ, มันฝรั่ง, แครอท (อาหารไทยได้แก่ผักชนิดต่างๆ) | เป็นแหล่งเกลือโปแทสเซียม, แมกนีเซียม,ใยอาหาร |
| ผลไม้ | 4-5 | น้ำผลไม้ 180 ซีซี ผลไม้ขนาดกลาง 1 ผล ผลไม้แห้ง 1/4 ถ้วย ผลไม้กระป๋อง 1/2 ถ้วย | ผลไม้ชนิดต่าง ๆ | เป็นแหล่งเกลือโปแทสเซียม, แมกนีเซียม,ใยอาหาร |
| นมไขมันต่ำ | 2-3 | นม 240 ซีซี โยเกตร์ 1 ถ้วยcheese 11/2 oz | นมพร่องมันเนย, นมที่ไม่มีมัน | เป็นแหล่งอาหารแคลเซียม และโปรตีน |
| เนื้อสัตว์ | น้อยกว่า 2 ส่วน | เนื้อสัตว์น้อยกว่า 3 oz | เลือกเนื้อที่ไม่มีมัน และเล็บมันออก ให้อบ เผาแทนการทอด นำหนังออกจากเนื้อ | เป็นแหล่งอาหารโปรตีน และแมกนีเซียม |
| ถั่ว | 4-5ส่วนต่อสัปดาห์ | ถั่ว 1/3 ถ้วย เมล็ดพืช 2 ช้อนโต๊ะถัวลันเตา 1/2 ถ้วย | ถัวalmond ถั่วลิสง มะม่วงหิมพานต์ เมล็ดทานตะวัน | เป็นแหล่งพลังงาน แมกนีเซียม โปรตีน ใยอาหาร |
| น้ำมัน | 2-3 | น้ำมันพืช 1 ชต สลัดน้ำข้น 1 ชต สลัดน้ำใส 2 ชต มาการีน 1 ชต | น้ำมันพืชได้แก่ น้ำมันมะกอก น้ำมันดอกทานตะวัน น้ำมันข้าวโพด | |
| น้ำตาล | 5 ส่วนต่อสัปดาห์ | ตาล 1 ชต น้ำมะนาว 240 ซีซี แยม 1 ชต | น้ำน้ำตาล แยม ไอสครีม |
| รายการอาหารที่อยู่ในวงเล็บเป็นการดัดแปลง DASH เพื่อนำมาใช้กับคนไทยจะขอนำตัวอย่างอาหารสำหรับคนไทยตามแนวทางของ DASH แต่ละมื้อประกอบด้วยข้าว(หรือมะหมี่ ก๊วยเตี๋ยว ขนมจีนที่เทียบเท่าปริมาณ 1 ส่วน)ไม่เกิน 2 ทัพพี ผักมื้อละจาน(อาจจะเป็นผักกาดขาว ผักบุ้ง ผักคะน้า แตงกวา มะเขือเทศ ฯลฯ) เนื้อสัตว์4-5 ชิ้นคำ(ควรจะเป็นพวกปลามากกว่าสัตว์อื่น หากเป็นไก่หรือเป็ดต้องลอกหนังออก หมูต้องเป็นหมูเนื้อแดง) ผลไม้ขนาดกลางมื้อละผล(เช่น ส้ม 1 ลูก หรือฝรั่ง 1 ลูกหรือมะม่วงครึ่งซีกหรือสัปรส 6 ชิ้นคำหรือมะละกอ 8 ชิ้นคำหรือแตงโม 12 ชิ้นคำหรือกล้วยหอมครึ่งลูก หรือกล้วยน้ำวา1ผลหรือชมพู่ 2-3 ผลหรือขนุน 2-3 ยวงหรือทุเรียนขนาดเล็ก 1เม็ด ฯลฯ) |
ชนิดอาหาร | ปริมาณ |
| ข้าว(หรือมะหมี่ ก๊วยเตี๋ยว ขนมจีนที่เทียบเท่าปริมาณ 1 ส่วน) | ไม่เกิน 2ทัพพีต่อมื้อวันละ3 มื้อ |
| ผัก(อาจจะเป็นผักกาดขาว ผักบุ้ง ผักคะน้า แตงกวา มะเขือเทศ ฯลฯ) | มื้อละจาน |
| ผลไม้ขนาดกลาง(เช่น ส้ม 1 ลูก หรือฝรั่ง 1 ลูกหรือมะม่วงครึ่งซีกหรือสัปรส 6 ชิ้นคำหรือมะละกอ 8 ชิ้นคำหรือแตงโม 12 ชิ้นคำหรือกล้วยหอมครึ่งลูก หรือกล้วยน้ำวา1ผลหรือชมพู่ 2-3 ผลหรือขนุน 2-3 ยวงหรือทุเรียนขนาดเล็ก 1เม็ด ฯลฯ) | มื้อละผล |
| เนื้อสัตว์(ควรจะเป็นพวกปลามากกว่าสัตว์อื่น หากเป็นไก่หรือเป็ดต้องลอกหนังออก หมูต้องเป็นหมูเนื้อแดง) | 4-5 ชิ้นคำต่อมื้อ |
| นม(ต้องเป็นชนิดพร่องมันเนย หรือโยเกตร์ | วันละ 2 กล่อง |
| ถั่ว(ได้แก่ถั่ลิสง มะม่วงหิมพานต์ แอลมอนต์ เมล็ดทานตะวัน เมล็ดแตงโม ถั่วลันเตา ถั่วแระ ถั่วเขียว ฯลฯ) | วันละส่วน |
| น้ำมัน(ให้ใช้น้ำมันมะกอก น้ำมันถั่วเหลือง น้ำมันทานตะวัน น้ำมันข้าวโพดแทนน้ำมันปามล์ | พยายามหลีกเลี่ยงอาหารทอด ผัด ให้ใช้อบ ต้มหรือเผา |
| น้ำตาล | หลีกเลี่ยงของหวานทุกชนิด |
| การนำเอา DASH มาใช้ |
| จากตางรางข้างต้นเป็นรายการอาหารที่ให้พลังงาน 2000 กิโลแคลอรี รายการอาหารดังกล่าวมิใช่อาหารลดน้ำหนัก แต่ท่านสามารถที่จะเพิ่มหรือลดพลังงานอาหารเพื่อให้เหมาะสมกับท่าน หากท่านต้องการลดน้ำหนักท่านก็สามารถลดปริมาณพลังงานโดยมีหลักการดังนี้ การเพิ่มผักหรือผลไม้แทนอาหารพวกเนื้อสัตว์หรือน้ำมัน ดื่มนมไขมันต่ำแทนนมปกติ ตัวอย่างปริมาณอาหารที่มีพลังงาน 1600 และ 3100 แคลอรี |
ชนิดอาหาร | 1600แคลอรี/วัน(ส่วน) | 3100แคลอรี/วัน(ส่วน) |
ข้าวหรือธัญพืช | 6 | 12-13 |
ผัก | 3-4 | 6 |
ผลไม้ | 4 | 6 |
ขมไขมันต่ำ | 2-3 | 3-4 |
เนื้อสัตว์ | 1-2 | 2-3 |
ถั่ว | 3/สัปดาห์ | 1 |
ไขมัน | 2 | 1 |
น้ำตาล | 0 | 2 |
| เกลือกับ DASH |
| ดังที่ได้กล่าวไว้เบื้องต้นว่าหากผู้ป่วยรับประทานอาหารตามแผนการ DASH จะช่วยลดความดันโลหิต การลดปริมาณเกลือจะลดความดันโลหิตได้ทั้งผู้ป่วยที่รับประทานอาหารปกติและผู้ที่รับประทานอาหาร DASH ดังนั้นจึงไม่ควรที่จะรับประทานอาหารที่มีรสเค็ม ให้รับประทานเกลือไม่เกินวันละ 1500 มิลิกรัม |
เกลือ 1/4 ช้อนชาเท่ากับโซเดียม 500 มิลิกรัม | ||
เกลือ 1/2 ช้อนชาเท่ากับโซเดียม 1000 มิลิกรัม | ||
เกลือ 2/3 ช้อนชาเท่ากับโซเดียม 1500 มิลิกรัม | ||
เกลือ 1 ช้อนชาเท่ากับโซเดียม 2400 มิลิกรัม | ||
| หลายคนกลัวว่าหาก ไม่รับประทานเค็มจะทำให้ร่างกายขาดเกลือแร่หรือไม่ โดยเฉพาะผู้ที่ได้รับยาขับปัสสาวะร่วมด้วย ในความเป็นจริงอาหารทุกชนิดที่เรารับประทานจะมีปริมาณเกลืออยู่แล้วทั้งสิ้น ซึ่งเพียงพอสำหรับร่างกายดังตารางข้างล่าง | ||
ชนิดอาหาร | ปริมาณเกลือ(มิลิกรัม) |
ธัญพืชและข้าว | - |
ข้าว | 0-5 |
อาหารธัญพืช 1 ถ้วย | 100-200 |
ขนมปัง 1 ชิ้น | 110-175 |
ผัก | - |
ผักที่ทำสุกครึ่งถ้วยตวง | 1-70 |
อาหารกระป๋อง ครึ่งถ้วย | 140-460 |
น้ำมะเขือเทศ 3/4 ถ้วย | 860 |
นม | - |
นม 1 ถ้วย | 120 |
โยเกตร์ 1 ถ้วย | 160 |
cheeses 1 1/2oz | 600 |
ผลไม้ | - |
ผลไม้สดหรือผลไม้กระป๋อง 1/2 ถ้วย | 0-5 |
ถั่ว เมล็ดพืช | - |
ถั่วลิสงคั่วเกลือ 1/3 ถ้วย | 120 |
ถั่วลิสงไม่ใส่เกลือ 1/3 ถ้วย | 0-5 |
เนื้อสัตว์ | - |
เนื้อสด 3 oz | 30-90 |
ปลาทูน่าในน้ำมัน 3 oz | 35-45 |
ปลาทูน่าในน้ำเกลือ 3 oz | 250-350 |
| แฮม | 1020 |
| การเริ่มต้นแผนอาหารแบบ DASH |
| เนื่องจากอาหารแบบ DASH จะมากด้วยผักและผลไม้ สำหรับผู้ที่รับประทานผักและผลไม้น้อยเมื่อเริ่มต้นอาหาร DASH จะมีปัญหาเรื่องท้องอืด หรืออาจจะทำให้เกิดท้องร่วง ดังนั้นจึงต้องค่อยๆเริ่มต้นซึ่งมีข้อแนะนำดังนี้ |
|
| ท่านลองสำรวจอาหารที่ท่านรับประทานแต่ละมื้อว่าเข้าเกณฑ์ DASH หรือไม่ ต้องเพิ่มหรือลดอะไรจากตารางข้างล่างนี้ |
ปริมาณที่รับประทาน | ||||||||||
อาหาร | ปริมาณ | เกลือ | ธัญพืช | ผัก | ผลไม้ | นม | เนื้อสัตว์ | ถั่ว | น้ำมัน | น้ำตาล |
อาหารเช้า | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
ข้าว | 3ทัพพี | 7+140+190 | 1 1/2 | - | - | - | - | - | - | - |
แกงจืดผัก | ผัก 1 ถ้วย | - | 2 | - | - | - | - | 1 | - | |
หมูกระเทียม | เนื้อหมู10 ชิ้น | - | - | - | - | 2 | - | - | - | |
| เมื่อท่านรวบรวมอาหารที่รับประทานได้ครบหนึ่งวัน ท่านก็จะทราบว่าควรจะลดหรือเพิ่มอาหารประเภทไหน แต่ท่านไม่ต้องกังวลมากเกินโดยเฉพาะไปงานเลี้ยง ท่านอาจจะรับประทานอาหารที่ผิดจากแผน เช่นเกลือ หรือไขมัน หรือ เนื้อสัตว์อาจจะมากไปก็ไม่เป็นปัญหา หากท่านสามารถควบคุมอาหารได้เป็นอย่างดีในวันปกติ |
| สรุปส่งท้าย |
| สุขภาพของท่าน ท่านต้องดูแลด้วยตัวเองไม่มีใครช่วยท่านได้ ขั้นตอนในการดูแลมีดังนี้ |
|
